وضعیت صنعت گچ در ایران
ایران ۱۰درصد ذخایر گچ دنیا را در خود جای داده که با توجه به این موضوع همواره رتبههای نخست در زمینه ذخایر گچ در جهان را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار وزارت رسمی، ظرفیت اسمی کارخانههای تولید گچ کشور ۳۱میلیون تن است که هماکنون ۲۵۵ معدن فعال گچ مشغول به فعالیت هستند. کویر مرکزی ایران شامل استانهای تهران، سمنان، خراسانرضوی، خراسانجنوبی، اصفهان و فارس بخش قابل توجهی از ذخایر گچ را در خود جای دادهاند و استان سمنان به عنوان قطب گچ در ایران شناخته شده است.
ایران ۱۰درصد ذخایر گچ دنیا را در خود جای داده که با توجه به این موضوع همواره رتبههای نخست در زمینه ذخایر گچ در جهان را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار وزارت رسمی، ظرفیت اسمی کارخانههای تولید گچ کشور ۳۱میلیون تن است که هماکنون ۲۵۵ معدن فعال گچ مشغول به فعالیت هستند. کویر مرکزی ایران شامل استانهای تهران، سمنان، خراسانرضوی، خراسانجنوبی، اصفهان و فارس بخش قابل توجهی از ذخایر گچ را در خود جای دادهاند و استان سمنان به عنوان قطب گچ در ایران شناخته شده است.
با توجه به این موضوع که سنگ گچ خام در ایران بسیار سهلالوصول است، خرید این محصول برای بازرگانان جهت صادرات به کشورهای مختلف بسیار مقرون به صرفه است و برای کشور ارزآوری مطلوبی به همراه دارد.
اما به علت سنتی بودن روشهای بهرهبرداری از معدن، فرسودگی ماشینآلات و عدم دانش کافی مدیران معادن امروزه استخراج قابل توجهی انجام نمیگیرد و کارخانهها علاقهای به فروش این محصول ندارند و فقط به میزان مصرف خود از معدن برداشت می کنند.
وضعیت صنعت گچ در ایران، ایران دو برابر آمریکا ذخایر گچ دارد
صنعت گچ در ایران یک صنعت قدیمی به شمار می رود. ایران جزو کشورهایی است که در زمینه معادن گچ بسیار غنی است، به گونهای که ۱۰درصد ذخایر گچ دنیا را در خود جای داده است. با توجه به این موضوع ایران همواره رتبه های نخست در زمینه ذخایر گچ در جهان را به خود اختصاص داده است. بر اساس آمار وزارت صنعت، معدن و تجارت، ظرفیت اسمی کارخانههای تولید گچ کشور ۳۱میلیون تن است و در حال حاضر ۲۵۵ معدن فعال گچ مشغول به فعالیت هستند.
کویر مرکزی ایران شامل استانهای تهران، سمنان، خراسان رضوی، خراسان جنوبی، اصفهان و فارس بخش قابل توجهی از ذخایر گچ را در خود جای داده اند. البته در این میان استان سمنان به عنوان قطب گچ در ایران شناخته شده است.
میزان ذخایر شناخته شده گچ در ایران یک و نیم میلیارد تن است که میزان مصرف گچ در صنایع ساختمانی 8 میلیون تن در سال بوده است که سال ۱۳۹۹ به 9 میلیون تن رسیده است. میزان ذخایر گچ آمریکا 700 میلیون تن و ذخایر گچ کانادا بر اساس برآورد این مؤسسه 600 میلیون تن است.
تاريخچه گچ در ايران
در ايران گچ رابطه نزديكي با صنعت ساختمان سازي داشته و از دوران پيش از اسلام و حدود۲۵۰۰ سال پيش، يكي از مصالح ساختماني سنتي ايران بوده است. گچ در پوشش قوسي كانال ها در قسمتي از بناهاي تخت جمشيد از دوره هخامنشي به يادگار مانده است. ملات گچ در دوره ساسانيان در اسكلتسازي بناها و همچنين جهت نماسازي كاربرد بسیاری داشته است.
يكي از پديدههاي هنري در معماري بي همتاي ايران، هنر گچبري است كه در كاوش هاي باستان شناسي نمونهها و نشانههايي از رواج اين هنر در روزگار ساساني به دست آمده است. به طور كلي آثار گچبري را در دوره هاي مختلف ايران مي توان مشاهده كرد. براي مثال در دوره سلجوقي مسجد جامع ساوه و مسجد علويان در همدان، در دوره ايلخاني به بقعه بايزيد بسطامي در بسطام، در دوره تيموري به بقعه شيخ احمد جامي در تربت جام، در دوره صفويه به كاخ عالي قاپو در اصفهان، در دوره زنديه به عمارت كلاه فرنگي در شيراز و در دوره قاجار به كاخ گلستان در تهران مي توان اشاره کرد.
کاربرد گچ
گچ جزو مصالحی است که در صنایع ساختمان سازی از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به علت ویژگی هایی که دارد از زمان های قدیم در امر ساخت مسکن مورد استفاده قرار می گرفته است. در بسیاری از ساختمان های قدیمی به ویژه دوران صوفیه که بیشتر آنها در اصفهان موجود است، گچ نقش موثری داشته و گچبری های بسیار زیبایی از آن دوران باقی مانده است. گچ به علت خواص خود از نخستین قدم در ایجاد یک بنا که پیاده و مشخص کردن حدود زمین و به اصطلاح برای ریختن رنگ اطراف زمین مورد نیاز بوده و همچنین تا آخرین مراحل کار ساختمان سازی شامل سفیدکاری و نصب سنگ مورد نیاز است و حتی در نقاشی ساختمان هم از گچ استفاده می شود.
همچنین از سنگ گچ برای تامین کود ارگانیک کلسیم و سولفات در مصارف کشاورزی برای حاصلخیز کردن خاک و بهینه کردن خاکهای شور استفاده میشود و میتوان از آن برای تولید سولفات آمونیوم و لوازم آرایشی، بهداشتی و دارویی استفاده کرد و همه این فناوریها در کشور ایران نیز وجود دارد.
امتیاز گچ در ایران برای صادرات
نکته قابل توجه در زمینه معادن سنگ گچ در ایران این است که به دلیل وقوع معادن سنگ گچ خام در لایه های بیرونی زمین، هزینه های استخراج آنها بسیار اندک است. این موضوع هزینه های تولید گچ در ایران را نسبت به سایر نقاط دنیا بسیار کمتر می کند، به گونه ای که برای این محصول در حال حاضر مشتری بالقوه بسیاری در کشورهای هند، چین، پاکستان و آسیای مرکزی وجود دارد.
با توجه به این موضوع که سنگ گچ خام در ایران بسیار سهل الوصول است، بدون شک خرید این محصول برای بازرگانان جهت صادرات به کشورهای مختلف بسیار مقرون به صرفه است و برای کشور ارزآوری مطلوبی به همراه دارد.
اما نکته قابل توجه در رابطه با معادن گچ در ایران این است که به علت سنتی بودن روش های بهره برداری از معدن، فرسودگی ماشین آلات و عدم دانش کافی مدیران معادن امروزه استخراج قابل توجهی انجام نمی گیرد و کارخانه ها علاقه ای به فروش این محصول ندارند و فقط به میزان مصرف خود از معدن برداشت می کنند.
استخراج گچ در سال 1399
در سال ۱۳۹۹ حدود 13 میلیون تن گچ از معادن کشور استخراج شده است. میزان صادرات گچ در سال ۱۳۹۷ یک میلیون و 200 هزار تن، در سال ۱۳۹۸، یک میلیون و 150 هزار تن و در سال ۱۳۹۹؛ حدود یک میلیون تن بوده و ارزش آن برای صادرات 9 ماه نخست امسال حدود 8 میلیون دلار بوده است که با احتساب محصولات مشابه مانند گچهای ساختمانی، این رقم 10 میلیون دلار شده است.
بخش اکتشاف و استخراج درباره سنگ گچ وجود دارد، اما حلقههای تکمیل کننده آن برای ایجاد ارزش افزوده مانند بازاریابی و صنایع تکمیلی وجود ندارند.
اکنون گچ مصرفی ما در صنایع ساختمان در دنیا به عنوان مواد اولیه استفاده میشود و از آن ارزش افزوده بالا به دست میآید.