سیستان و بلوچستان مناطق مهم معدنی ایران
استان سیستان و بلوچستان از جمله مناطق مهم معدنی ایران محسوب می شود که در صورت اکتشاف، استخراج، بهره‌برداری و فرآوری این نعمت خدادادی رونق و توسعه جنوب شرق کشور را رقم خواهد زد که خوشبختانه در سالهای اخیر این مهم مورد توجه جدی قرار گرفته است.
پر واضح است که وجود معدن به عنوان تامین کننده مواداولیه بسیاری از صنایع نقش مهمی در زندگی روزمره انسانها و پیشرفت اقتصادی هر کشوری دارد.
با توجه به لزوم رشد متوازن مناطق مختلف سرزمینمان و دستیابی به توسعه همه جانبه می توان دریافت که بخش معدن به صورت بالقوه با تقویت زیرساخت‌های اقتصاد سیستان‌وبلوچستان و ایجاد فرصت های شغلی در این مناطق، مهاجرت های بی رویه را کاهش داده و باعث ایجاد عدالت منطقه‌ای در کشور می شود.
این امر ضروری چنان با ابعاد مختلف زندگیمان در هم تنیده شده که بدون وجود معادن در ساختار مادی زندگی از حیث ماده و فیزیک رواج زندگی در جهان پیرامون‌مان ممکن نخواهد بود.
از فواید معادن در طول زندگی زیاد شنیده‌ایم، اما ماده معدنی مس از گذشته های دور تاکنون در صنعت و زندگی ایرانیان نقش مهمی داشته است.
نمیتوان هیچ سرزمینی را قاطعانه پیشگام شناخت و به کارگیری مس دانست اما این را می دانیم که تمدن بشری، یکجا نشینی و ایجاد شهرهای بزرگ در مناطق گرم و معتدل مثل سیستان‌وبلوچستان دلیل مهمی برای استفاده از این ماده معدنی برای نخستین بار در این مناطق است.
سیستان و بلوچستان بر روی کمربند فلزی و معدنی جهان قرار گرفته و با داشتن ذخایر مس، کرومیت، منگنز، سرب و روی، قلع، تنگستن، طلا و کانسارهای غیر فلزی، دارای ظرفیت های کم نظیری در بخش معدن است.
صنعت معدن در سیستان‌وبلوچستان
سیستان و بلوچستان از منظر ساختار زمین شناسی خاستگاه مناسبی برای انواع مواد معدنی است تاریخ معادن این استان به کوره‌های قدیمی ذوب فلزات و سرباره‌های معدن مس چهل‌کوره در ناحیه گراغه و معادن متروکه مس بین خارستان و بیدستر و دامنه کوه تفتان باز می گردد. می توان گفت سن معدنکاری در چهل‌کوره سالهای ۲۲۸ تا ۴۴۸ پس از میلاد مسیح است.
این تاریخچه نشان از یک قدمت طولانی در حوزه معادن مس در سیستان و بلوچستان است.
جایگاه مس در سیستان‌وبلوچستان
کل ذخایر مس شناسایی شده در سیستان و بلوچستان تا کنون بیش‌از ۱۸ میلیون تن است.
برای شناخت دقیق تر ذخایر معدنی مس در سیستان‌وبلوچستان به سراغ رییس سازمان صنعت و معدن این استان رفتیم.
داوود شهرکی در این نشست به خبرنگار ای گفت: فلز استراتژیک مس بخش عمده ای از مشکلات حوزه صنعت در کشور را به دوش می‌کشد.
رییس سازمان صمت سیستان‌وبلوچستان افزود: بخش معدن می‌تواند یکی از بخش‌های پیشران و مهم در اقتصاد این استان باشد به طوری که با متحول شدن این بخش سایر بخش‌های صنعتی و اقتصادی این استان نیز فعال می‌شود.
وی با اشاره به ظرفیت‌های معدن مس منطقه تمین میرجاوه سیستان‌وبلوچستان گفت: معدن مس تمین با سرمایه گذاری ۴۸ میلیارد ریال اشتغالزایی ۱۰ نفر از مردم منطقه را به همراه داشته است.
وی ادامه داد: این معدن در ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرق زاهدان قرار دارد و استخراج اسمی سالیانه از آن بر اساس پروانه بهره‌برداری یکهزار تن است.
شهرکی بیان کرد: ۴۲ هزار مترمربع حفاری برای اکتشاف در محدوده جنگنجا این استان انجام و ۴۰۰ میلیون تن ذخیره مس در این منطقه شناسایی شده است.
کارخانه فرآوری چرخه تکمیل کننده توسعه معادن
با نگاهی به دهه های گذشته دیده می شود که در فاصله زمانی سال های ۱۳۰۰ تا ۱۳۴۰ شمسی، بیشتر فعالیت های اکتشافی و زمین شناسی به وسیله بیگانگان انجام می‌شد.
مردمان سرزمینمان به سبب نداشتن دانش فنی روز، نقش چندانی در استخراج و استفاده از ماده های معدنی نداشتند اما با پیروزی انقلاب این روند در جهت دیگری قرار گرفت.
به همین مناسبت روز به روز معادن زیادی در کشور شناخته و مورد استفاده قرار می گرفت.
با آمدن علم و فناوری مورد نیاز، ایران در ردیف کشورهایی قرار گرفت که می توانست مواد معدنی را به صورت خام استفاده نکند.
منابع خام معدنی پتانسیل بالایی برای صادرات دارند کشورهای قدرتمند جهان دریافته اند که با هزینه اندک مواد معدنی خام را از کشورهای جهان سوم بگیرند و بعد از فرآوری و تغییراتی با قیمت روز جهانی در اختیار همان کشورهای صادرکننده موادخام قرار دهند.
باید در نظر داشت بدون فرآوری این منابع بخش عظیمی از سرمایه ها به هدر خواهد رفت.
صادرات مواد خام معدنی در پروسه کوتاه مدت و بلند مدت، صدمات فراوانی از حیث اقتصادی و اجتماعی به اجتماع وارد می‌کند ضررهای چون اثرمحدود کننده بر مبادلات تجاری، اثرکاهشی بر ثروت ملی، اثر نامطلوب برحیات صنایع تکمیلی، اثرکاهنده بر ارزش افزوده و اثر نامناسب بر فرصت های شغلی کمترین آثار این پدیده نامبارک است.
برای دوری از این پدیده و نابود نشدن ثروت ملی، کارخانه های فرآوری مواد معدنی گزینه مناسبی برای بومی سازی صنایع در کشور خواهد بود.
با توجه به جایگاه سیستان‌وبلوچستان در پتانسیل مواد معدنی مس ایجاد کارخانه های فرآوری از ضرورت های اجتناب ناپذیر در این استان است که رییس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در این رابطه گفت: یکی از فرصت‌های سرمایه گذاری در این استان ایجاد کارخانه فرآوری در محدوده معدنی جنگنجا نیمروز بوده که در همین ارتباط با سرمایه‌ای افزون‌بر ۲ هزار میلیارد تومان فاز اول کارخانه فرآوری مس ایجاد شده است.
وی با بیان اینکه مستعدترین ماده معدنی کشف شده در محدوده معدنی جنگنجا با ذخایر بسیار مطلوبی قرار دارد افزود: در محدوده اکتشافی مس شهرستان نیمروز ۶ دستگاه حفاری فعال است که ذخایر معدنی خوبی را در این محدوده کشف و معرفی خواهد کرد.
شهرکی با اشاره به ظرفیت های معدن مس تمین و کارخانه فرآوری مربوط به آن افزود: کارخانه صنایع معدنی این معدن نیز در بخش لادیز دهستان سیاه جنگل تمین و در محل روستای لهرمبا در زمینی با زیربنا ۶۷۰ مترمربع و مساحت ۲۰ هزار مترمربع و ایجاد اشتغال ۱۵ نفر با تولید محصول کنسانتره مس اکسیدی با ظرفیت ۴۲۰ تن در سال در حال فعالیت است.
وی ادامه داد: با اتمام طرح توسعه این واحد برای بیش از ۵۰ نفر شغل ایجاد خواهد شد.
چالشهای پیش رو و برنامههای مورد نیاز در صنایع معدنی
صنعت معدنکاری با گذشت زمان و افزایش رفاه جامعه، با افزایش تقاضا برای مواد معدنی روبه رو است. می توان انتظارداشت که این تقاضا در سال های آینده شدت بیشتری نیزداشته باشد. به طوریکه در برخی فلزات همچون مس و آلومینیم که از فلزات استراتژیک در صنعت اند ، نیاز به شناسایی ذخایر جدید یک ضرورت است.
در این راستا توجه به اکتشاف ذخایر عمیق تر و نیز یافتن روش های جدید برای افزایش بازیابی و فرآوری این فلزات بسیار ارزشمند خواهد بود.
در حقیقت توسعه روش های ژئوفیزیکی و زمین شناسی برای اکتشاف ذخایر عمیق، به جهت ایفای نقش بخش معدن در توسعه پایدار از اولویت های این صنعت است.
از سوی دیگر در بخش استخراج معدن، توسعه روش های استخراج زیرزمینی و تجهیزات مرتبط با آن برای بهره برداری از ذخایر عمیق یک چالش اساسی برای مهندسان معدن است.
همچنین بکارگیری روش های استخراج روباز و طراحی آن به گونه ای که کمترین مخاطرات و خسارت ممکن را برای محیط زیست و کارکنان این بخش داشته باشد، از دیگر موارد مهم در صنعت معدنکاری است.
در بخش فرآوری مواد معدنی، با اهمیت یافتن ذخایر با عیار پایین، دستیابی به دانش و تکنولوژی های جدید برای فرآوری این ذخایر یک چالش اساسی است.
عامل دیگری که در آینده نزدیک در حوزه صنعت معدن کاری بیشتر بروز خواهد کرد بحث مصرف بهینه انرژی به ویژه آب و برق و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در معدن است.
درمصرف بهینه انرژی نکته دیگر، توجه به مصرف انرژی در حمل و نقل مواد معدنی و هزینه انتقال آن است که نیازمند یک طراحی بهینه برای معدن از استخراج تا فرآوری کانی ها است.
آینده سیستان‌وبلوچستان با توجه ویژه به صنایع معدنی در آن متفاوت و نزدیک به شاخص های توسعه خواهد بود.
باید در نظر داشته باشیم وقتی فواید این معادن را بررسی و مطرح می کنیم نباید از چالش ها غافل شده و برای آن برنامه نداشته باشیم.
نقش مس در رونق مناطق محروم
اهمیت معدن مس در اقتصاد کشور منحصر به مشارکت در افزایش درآمد ملی و رشد اقتصادی نیست؛ بلکه این بخش می تواند سهم قابل توجهی در ایجاد فرصت های شغلی و کاهش بیکاری و فقر در کشور داشته باشد.
بخش معدن و صنایع معدنی نه تنها از طریق ایجاد اشتغال مستقیم در این بخش درآمد خانوارها را افزایش می دهد؛ بلکه به‌صورت غیرمستقیم از طریق ارتباطات پسین و پیشین بخش معدن با سایر بخش های اقتصادی کشور (از جمله بخش های حمل و نقل، صنعت، مسکن و صنایع غذایی) و در نتیجه افزایش تولید و اشتغال این بخش ها می تواند نقش مثبتی در افزایش درآمد خانوارها داشته باشد.
افزایش درآمدها ناشی از توسعه صنایع مس در شرایط حاضر برای مردمان سیستان‌وبلوچستان همچون سایر نقاط کشور اتفاقی خوب است که از آینده ای درخشان خبر می‌دهد آینده ای که در آن جوانان شغل مناسب و درآمد کافی دارند و هیچ روستانشینی به حاشیه شهر مهاجرت نمی‌کند.
منبع: ایرنا
